Publieke inkoop is een krachtige hefboom voor maatschappelijke verandering. Maar hoe benut je die hefboom echt goed als het gaat om duurzame catering? Tijdens het jaarcongres van expertisecentrum PIANOo gingen meer dan 800 professionals uit de wereld van (publieke) inkoop en aanbestedingen met elkaar in gesprek. Namens De Tuin van Holland verzorgde Sabina Duyvestijn een sessie binnen het thema ‘Toonzetters van de toekomst: biodiversiteit op je bord en in de buurt’.
Centraal stond de vraag: hoe geef je biodiversiteit en milieu een stevige plek in je inkoopstrategie? En dat is nodig. Want steeds duidelijker wordt de relatie tussen biodiversiteit in de bodem, ons eigen microbioom en onze gezondheid. Overheden kunnen met hun schaalgrootte een flinke impact maken. Door meer natuurinclusieve producten uit de regio in te kopen, helpen zij structureel de landbouwtransitie versnellen – en dragen ze tegelijkertijd bij aan gezondere bodems, meer biodiversiteit en een betere waterkwaliteit.
Handreiking met best practices
Maar de praktijk is weerbarstig. Om organisaties op weg te helpen, werkt De Tuin van Holland samen met PHI Factory aan een handreiking met praktijkvoorbeelden en tips voor inkopers in de publieke sector. “Er zijn pioniers die al mooie cateringcontracten hebben afgesloten”, vertelt Sabina. “Door hun kennis en ervaring te delen, willen we laten zien hoe je slimmer duurzamer kunt aanbesteden.”
Het belang van inhoud én proces
Daarbij gaat het niet alleen om de inhoud van zo’n contract, benadrukt ze: “Een goed contract draait om meer dan alleen de criteria; het gaat ook om hoe je het aanbestedingsproces organiseert. Hoe voer je een marktconsultatie uit? Welke vragen stel je? En hoe creëer je draagvlak en commitment binnen je organisatie?”
Draagvlak binnen de organisatie blijkt duurzame ambities nog wel eens te frustreren, stelt Sabina vast: “We merken dat een duurzaam contract alleen kans van slagen heeft als het hele aanbestedingsteam zich er sterk voor maakt.”
Belemmeringen in beleid
Een andere belangrijke drempel is het eigen inkoopbeleid van organisaties, hoort Sabina vanuit de praktijk. “Soms is dat beleid strenger dan de aanbestedingswet. Dan zegt een inkoper: ‘We moeten ons houden aan het beleid.’ Maar dan is mijn vraag: wat houdt je tegen om dat beleid ter discussie te stellen? Je moet het lef hebben om dat gesprek aan te gaan.”
Ze verwijst naar de provincie Zuid-Holland als positief voorbeeld. “Daar is het inkoopbeleid helemaal gericht op duurzaam en circulair inkopen. Maar ook daar moet je, als je uitzonderingen wilt maken, toestemming krijgen van Gedeputeerde Staten. Het vraagt energie en durf om die stap te zetten, maar het cateringteam doet het wel. Mét resultaat.”
Tenders vaak grote stap voor lokale leveranciers
Tegelijkertijd is het cruciaal dat lokale partijen inschrijven op een tender. En ook daar wringt het regelmatig. “Boeren geven diverse redenen waarom ze niet meedoen aan aanbestedingen. Vaak weten ze überhaupt niet van het bestaan van de tender. Ook noemen ze de ingewikkelde administratieve rompslomp en geven ze aan dat ze niet de benodigde expertise in huis hebben om in te schrijven. En soms zijn de volumes gewoon te groot, zeker voor biologische boeren. En als kleinere aanbieders niet kunnen of willen leveren, kiest een aanbestedende dienst al snel voor zekerheid en gaat ondanks alle goede intenties terug naar de lange keten.”
“Als het aan ons ligt, zorgen we dat er zoveel mogelijk lokaal aanbod beschikbaar komt en dat zoveel mogelijk lokale bedrijven wél inschrijven. Een structurele groei van de vraag naar lokale natuurinclusieve producten maakt het immers voor veel meer boeren mogelijk om stappen te zetten.”
Wanneer we meer vraag creëren, terwijl de match met het aanbod lastig is, dreigt een kip-ei-probleem te ontstaan. Kunnen marktpartijen dit overbruggen en faciliteren? “Het vraagt in feite om tussenpartijen die de verantwoordelijkheid op zich nemen om in te kopen bij verschillende kleine leveranciers. Zo kun je een inkopende organisatie alsnog voldoende zekerheid bieden.”
Oproep: meer lef, meer verbinding
“Er zijn nog de nodige hobbels te nemen”, constateert Sabina. “Tegelijkertijd zien we hele goede voorbeelden in de markt, er zijn pioniers die laten zien wat er kan. Het kán dus wel. Het vraagt energie en lef om iets in beweging te zetten. En soms een beetje hulp. Maar als je het doet, kan je als overheid écht verschil maken.”
Wil je ook stappen zetten?
Wil je als inkoper in Zuid-Holland stappen zetten richting duurzamer aanbesteden? Wil je meer weten over hoe je lokaal en natuurinclusief eten de norm kan maken, ondanks bestaande inkoopstructuren?
We geven een paar mogelijkheden:
- Sluit je aan bij het Inkoperscollectief van Het Nieuwe Nassen. Neem daarvoor contact op met Jeanette Verdonk via hetnieuwenassen@bluecity.nl of met Robert-Jan Piek via r.piek@natuurmonumenten.nl
- Denk mee over de realisatie van een Broodje Den Haag – Sabina brengt je graag in contact met betrokken partijen.
- Neem contact op met Sabina Duyvestijn voor meer informatie of advies via smc.duyvestijn@pzh.nl
