Koos Biesmeijer, wetenschappelijk directeur van Naturalis Biodiversity Center, is er duidelijk over. “Nederland is wereldkampioen biodiversiteitsverlies.” Hij wijst op de connectie tussen ons voedsel en ons landschap: “Door wat we kopen en eten, bepalen we ook hoe ons landschap er uit ziet. Het is belangrijk dat we die link beter begrijpen. Voor ons eten, voor onze gezondheid, en voor de omgeving waarin we leven.”
“We hebben minder natuur, van slechte kwaliteit, 80% van ons oppervlaktewater is van onvoldoende kwaliteit – er zit gif in of het heeft andere problemen. Dus als we zo doorgaan, gaan we het niet redden.”
We zijn zelf ook biodiversiteit
“Wat we eten en hoe de wereld er uit ziet, dat zien we los van elkaar. En dat is natuurlijk niet zo. Ideaal gezien heb je een omgeving waar je als mensen gelukkig en gezond kan wonen en leven, en waar ook de biodiversiteit en natuur goed functioneren. Dan levert het ons voedsel, een goed klimaat, water en andere diensten op. Biodiversiteit klinkt abstract, maar zelf zijn we ook biodiversiteit – een heel ecosysteem. Het gaat om al het leven op aarde en zonder leven zijn we helemaal niks. Een natuurlijke omgeving hebben we gewoon nodig voor onze toekomst.”
Hele keten nodig voor systeemverandering
“Ik ben er ook van overtuigd dat mensen gezonder en gelukkiger zijn als ze beter voedsel hebben, en als ze in een omgeving wonen zonder gif en andere milieuproblemen. Dan produceren we ook een landschap waar we gezond en gelukkig worden én waar boeren goed geld kunnen verdienen. Dat is onze uitdaging. We gaan er wel komen – niet zo snel als ik zou willen, maar binnen alle sectoren zie ik hoe partijen dat beseffen. En die hele keten, met al die partijen, die heb je ook nodig – voor innovaties, voor de kennis over biodiversiteit, voor de link met consumenten over hun eten, voor de toekomst van de landbouw. Een systeemverandering raakt iedereen.”
Niet weer een nieuw pakket regels
Hoe zorgen we dat we de juiste kant op gaan? Weer een nieuw pakket regels, ziet Koos niet als oplossing. “Er zijn regels en wetten over het goed beheren van natuur, maar het is duidelijk dat die niet het gewenste resultaat hebben.” Hij wijst op de stikstofdiscussie en wat daar omheen speelt. “Eigenlijk gaat dat helemaal niet over enkel stikstof, maar over ons hele landbouwsysteem. We staan voor een enorme transitie. Momenteel gaat onze landbouw over voedsel produceren voor de rest van de wereld, terwijl we eigenlijk de verbinding weer moeten leggen dat onze landbouw, ons voedsel produceert. De link tussen voedsel, biodiversiteit en lokaal kan helpen om vooruit te kijken.”
De grote waarde van pioniers
“Het is belangrijk dat je niet vergeet te dromen en dat je lef hebt om nieuwe oplossingen te proberen – ook als het systeem in de weg zit. Dat is natuurlijk de waarde van pioniers. Als heel veel mensen zouden denken als de pioniers in de verschillende sectoren, dan zou je zo’n Tuin van Holland droom ook nu al grotendeels kunnen bereiken, daar ben ik van overtuigd. Dan is de vraag hoe schaal je het op, want pioniers zijn klein en willen soms eigenlijk helemaal niet groot worden. Maar het begint wel bij die pioniers, want die hebben de droom en het lef. Samenwerken met de juiste partners is daarom van groot belang, júist in dit soort lastige processen. We moeten dus eigenlijk aan de voorkant al goed nadenken over de opschaling.”
“Daarnaast valt het me op dat de jongeren, zoals bijvoorbeeld de Klimaatjongeren, die integrale blik al hebben. Ze zetten zich in voor het klimaat, maar ze zien heel scherp hoe klimaat, toekomst en biodiversiteit allemaal bij elkaar horen. We moeten niet vergeten hoeveel kracht er zit bij de jonge generatie, die steunen het automatisch.”
Kennis van biodiversiteit draagt bij
Bij Naturalis ligt een enorme expertise op het gebied van biodiversiteit en ecosystemen. Daarmee kan Naturalis een bijdrage leveren – ook in de landbouw. “Bijvoorbeeld, kringlooplandbouw klinkt leuk, maar hoe zet je natuur nu concreet als partner in? Stel dat je stopt met het gebruik van bestrijdingsmiddelen om allerlei insecten te doden. Dan komen er opeens 1.000 insecten op je gewas af. Je moet dan wel weten welke dat zijn, en of ze een bedreiging vormen. Bij Naturalis hebben we verschillende technieken om alle soorten te herkennen – via DNA-technieken, beeldherkenning en geluidherkenning.”
DNA maakt het mogelijk om heel snel te checken wat er in de bodem of in het water zit. En ook beeldherkenning geeft snel informatie. “Op je tractor kan je een camera plaatsen zodat je planten kunt identificeren of kunt zien welke insecten er op het gewas zitten. Zo kun je in vroeg stadium beoordelen of je moet ingrijpen en op welke manier. Zo kun je zonder gif dus goed voedsel produceren.”
Naturalis en biodiversiteit in de praktijk
ObsIdentify: herken de natuur in één klik
Zelf soorten herkennen aan de hand van elkaars waarnemingen, dat is het idee achter de populaire app ObsIdentify. Jouw waarnemingen en die van anderen dragen bij aan kennis van wilde dieren en planten in de natuur. Bovendien maken al die waarnemingen deel uit van onderzoek naar deze soorten.
De beeldherkenning in ObsIdentify wordt mogelijk gemaakt door waarnemingen uit Waarneming.nl, Waarnemingen.be en Observation.org. ObsIdentify is een product van Stichting Observation International, in samenwerking met Naturalis Biodiversity Center en Natuurpunt.
ARISE: Nederlandse soorten kennen en herkennen
In het project ARISE bouwt Naturalis samen met het Westerdijk Instituut en de universiteiten van Amsterdam en Twente aan een infrastructuur die alle (meercellige) Nederlandse soorten kan herkennen en in kaart brengen. Elke soort, op elke manier, snel, en alle data met elkaar verbonden.
Het DNA van soorten in de bodem of in water, waarnemingen door burgerwetenschappers, automatische soortherkenning van smartphone-foto’s of van geautomatiseerde systemen, digitale vogelhuisjes en drones die de vegetatie in kaart brengen – alle informatie beschikbaar, met elkaar verbonden, en toegankelijk op één plek. Dat is een enorme ambitie, en ARISE is dan ook een van de grootste en belangrijkste projecten die Naturalis in haar tweehonderdjarige geschiedenis heeft ondernomen.
De kracht van verhalen is belangrijk
“Het is belangrijk om de verhalen te vertellen en om in die verhalen de verbanden duidelijk te maken. Als Naturalis merken wij dat ook. Wij zijn het biodiversiteitsinstituut van Nederland, maar dat is een abstract begrip dat mensen niet raakt. Je redt het soms beter door het te vertalen naar wat we doen, bijvoorbeeld het bouwen van een palinglandschap of door het te linken aan een tuin. Daar zie ik ook de kracht van De Tuin van Holland. Het gaat over Holland, het gaat over de tuin. Een tuin heeft een andere lading dan natuur. In een tuin groeit van alles, het is mooi, het levert nog wat op en we kunnen er zelf aan werken. Heel mooi, maar het moet wat mij betreft niet bij een tuintje blijven. Ik vind dat we een vertaalslag moeten maken van die tuin naar het landschap. Want zonder biodiversiteit, zonder het landschap, hebben we geen toekomst. Dus als het ons lukt om vanaf je bord naar je natuurgebied te gaan en vanuit je natuurgebied en je tuin naar het bord, dan doen we het goed.”
Samen kom je verder
De breedte van De Tuin van Holland, de betrokkenheid van de hele keten, geeft het project een bijzondere waarde, vindt Koos. “In het dagelijks leven kom ik niet altijd top-koks tegen of agrariërs of andere mensen die innovatief bezig zijn. Ik ben ervan overtuigd dat als je samen komt dat je op allerlei nieuwe ideeën komt. Zowel om de verhalen te vertellen, als om producten te leveren of andere manieren voortgang te boeken. Het geeft gewoon energie!”
